Savaşın Sildiği İnsanlık Tarihleri

  Hükmetme hırsının insanlık tarihi boyunca sebep olduğu savaşlar, milyonlarca insanın ölmesine, sakat kalmasına, açlığa, sefalete, öksüzlüğe, yetimliğe ve denize vuran çocuk cesetlerine ve tabiatı gereği insanın duygusuzluğuna sebebiyet vermiştir. Devletlerin yıkılmasından, büyük kitlelerin dinlerini değiştirmesine bir sürü sosyolojik ve psikolojik olumsuz etkisi olduğu muhakkaktır.

 Savaşların bu yıkıcı etkilerinden birine değinmek istiyorum; savaş sonrası gücü ele geçiren tarafların, kendi dini ve siyasi görüşüne uymadığı veya mağlup tarafının etkilerini tamamen topraklardan kaldırmak adına tarihi eserleri yok etmesinden bahsetmek istiyorum. İnsanlığın ortak mirası olarak görmemiz gereken bu eserleri bir daha göremeyecek olmamız; savaşın insanlığın geleceğini tahrip eden yüzünü bize bir kez daha gösteriyor.

Bamyan Buda Heykelleri  ( Afganistan)

 İlk bahsetmek istediğim örnek Taliban’ın Afganistan da yıktığı Bamyan heykelleri; Orta Afganistan’da Kabil’in 200-250 km uzağında bulunan sarp kayalıklara oyularak yapılmış iki devasa buda heykeli 2001 yılında dinamitlenerek yok edilmiştir. Call of Duty Black Ops. 2  bilgisayar oyununu oynayan arkadaşlar bu heykelleri sadece oyunda bir sahne olarak görmenin ötesine geçemeyecekler maalesef. Aslında bu yazıyı yazmak istememin sebebi de oyunda bu heykellerle karşılaşmam.

Bamyan Heykelleri 

Malesef artık aşağıdaki gibi;

Yıkan Bamyan Heykellerinin Nişi

 Afganistan'da ki bir diğer tehlike altındaki eserde Cam Minaresi; Hari Irmağı yanında kızarmış taştan yapılmış 65 metre yüksekliğindeki minarenin dış kaplaması; çeşitli el yazmaları, geometrik desenler ve Kuran-Kerim'den ( MERYEM Suresi ) ayetler ile süslenmiş taşlarıyla ünlenmiştir. Çökme riski ve yağmalarla zarar gören minarenin bakım ihtiyaçları 1979 yılındaki Sovyet işgali sebebiyle minarenin kapatılmasıyla gerçekleştirilememiştir. Fotoğraflarını internette aratırsanız Pisa Kulesi gibi minarenin bir yöne ciddi şekilde yattığını da görebilirsiniz.

Cam Minaresi

Cam Minaresi 

Cam Minaresi'nin eşsiz dış süslemeleri 

Samerra Şehri ( Irak )

 Murat Bardakçı bir köşe yazısında "Samarra şehri, çoğumuz için uzak iklimlerdeki bir çölün ortasında var ile yok arası bir yerdir ama aslında gayet iyi bilmemiz ve hatırlamamız gereken bir beldedir. Zira, İslamiyet’i kabul etmemizden sonra, Asya’dan Batı’ya doğru bundan 1100 yıl önce başladığımız büyük yürüyüşün ilk durağıdır, Ortadoğu’daki ilk Türk şehridir, Anadolu’nun Türkleşmesinden önceki ilk kalemizdir ve tarihimizde önemli bir hatırası vardır." diyor. 52 metrelik sarmal minaresiyle bir zamanlar dünyanın en büyük camisi olan Samerra Camii 'si 2005 yılında maalesef bombalandı.

Bombalanan Samerra Camii

Samarra Camii'nin Bombalanmadan önceki hali

 Irak'ta savaş sebebiyle tamamen yok olan veya tahrip olan önemli eserlerden birisi de Nimrud Antik kenti.'dir. Irak Musul’un güneyinde bulunan antik Asur kenti tarih boyunca pek çok farklı kültürün zenginliklerini barındırdı. İlk olarak 2003 yılında yağmalanan şehir 2015 yılında da DAEŞ'in saldırısına uğradı.

Tahrip Edilen Nimrud Antik Kenti 

Tahrip Edilen Nimrud Antik Kenti

Bombalanan Nimrud Antik Kenti Kalıntıları 

Palmira Antik Kenti ( Suriye )

 2011 yılından beri iç savaşın devam ettiği Suriye, bu süreçte birçok dünya mirasını kaybetti. Palmira Antik Kenti de bunlardan birisi. Antik zamanların önemli dini ve ticari bir merkezi olan şehir, Dünya'nın en tanınmış antik kentlerinden birisiydi.

 Sadece Suriye iç savaşında tahrip olmadı bu önemli şehir; Fransızlar 1930'lu yıllar boyunca Baal tapınağında bulunan kurşun çivileri, mermi yapımında kullanmak üzere sökmüşlerdi.

Tahrip Öncesi Palmira Antik Kenti

Tahrip Edilen Palmira Antik Kenti

 Şovalyeler Kalesi, Hama Su Değirmenleri, Osmanlı tarafından yaptırılan Halid bin Velid Camii, Halep Ulu Camii, Halep Kalesi, Deyrizor Köprüsü ve Bosra Antik Kenti Suriye'de iç savaşın tokadını yiyen insanlık eserlerinden diğerleri.

Kirene Antik Kenti ( Libya ) 

 Antik Yunan şehri 2013 yılında yeni inşaat alanlarına açılmasıyla tahribata uğratıldı. Libya'daki iç savaş sırasında bölgedeki birçok tarihi eserin yağmalanması ve tahrip edilmesi ile UNESCO tarafından Tehlike Altındaki Dünya Mirasları Listesi'nde gösterilmiştir.  Gadames Antik Şehri, Tadrat Acasus Kaya resimleri, Sabratha Antik Şehri ve Laptis Magna Antik Kenti de Libya İç Savaşından nasibini alan diğer dünya miraslarıdır.

Kirene Antik Kenti 

Battir Kötü ( Filistin ) 

Kudüs'ün güneydoğusunda yer alan köy, zeytin ağaçları ve üzüm korularının süslediği eşsiz bir doğal peyzaja sahip. İsrail'in Batı Şeria'ya çektiği şerit, yüzyıllardır ekip biçtikleri topraklardan çiftçileri ayırmakta, ayrıca işgalci Yahudilerin bir kısmı zeytin ağaçları bilerek tahrip etmekte ve yakmaktalar maalesef.

Battir Köyü

Battir Köyü 

 Savaş sonrası tahrip olan Dubrovnik gibi birçok şehirde var tabi ki, ancak onları burada paylaşmak istemiyorum.

 Bir diğer savaş kurbanı esere örnek ,1566 yılında Mimar Sinan'ın öğrencisi Mimar Hayrettin tarafından yapılan, Bosna Savaşı sırasında 1993 yılında yıkılan Mostar Köprüsü'dür. Köprü savaş sonrası 2004 yılında Türkiye tarafından tekrar yaptırıldı. Geçte olsa yaralarımızı sarmamız umut verici.

Savaşta Yıkılan Mostar Köprüsü 

Türkiye tarafından tekrar yaptırılan Mostar Köprüsü

 Birkaç örnekte genellikle tahrip eden olan taraf olan Avrupa'dan vermek istiyorum. Savaş sırasında yıkılıp, sonradan tekrar yapılan bir diğer eserde Almanya Dresden'de ki Frauenkirche Kilisesidir, İkinci Dünya Savaş'ı sonrasında tamamen yıkılmış, 1994 yılında Almanya'nın birleşmesinden sonra tekrar inşa edilmiştir.

Tekrar inşa edilen Frauenkirche Kilisesi

2. Dünya Savaş'ında Yıkılan Frauenkirche Kilisesi

 Avrupa'da savaşta zarar görüp tekrar restorasyon geçiren bir diğer yapı ise Fransa'da ki Norte Dame Katedrali'dir. Katedral hatırlayacağınız üzere 2019 yılında büyük bir yangınla ciddi bir zarar almıştı ve hepimiz televizyonlar canlı canlı dev yapının çatısının yandığını izlemiştik. Ama  tarihi yapının aldığı ilk darbe bu değil; Birinci Dünya Savaş'ı sırasında da katedral tahrip edildi. 

Birinci Dünya Savaş'ında tahrip edilen Notre Dame Katedrali

Notre Dame Katedrali

 Örnekleri maalesef çoğaltılabiliyoruz. Örnek verdiğimiz taşınmaz eserlerin yanında, savaşa ve dini endişelere kurban giden başka dünya mirasları da var; örneğin kilise tarafından yok edilen Sümer tabletleri gibi, onlara da başka bir yazıda değinmek istiyorum. 

 Hepimizin aynı insanlık gemisinde yaşadığının farkında olan ve kimsenin gemimize çivi çakmasına izin vermeyen bir nesil yetiştirmemiz dileğiyle...